Λιτανεία σημαίνει θρησκευτική πομπή. Στην Κίμωλο γίνονται πολλές λιτανείες κάθε χρόνο αποτελώντας αναπόσπαστο κομμάτι της θρησκευτικής και κοινωνικής ζωής του νησιού. Δεν πάνε πολλά χρόνια που έτυχε να βρεθώ Τρίτη της διακαινησίμου (Λαμπρό- Τρίτη) στον τόπο καταγωγής μου χωρίς να ξέρω τίποτα για την συγκεκριμένη γιορτή. Με παρακίνησαν να πάω στην εκκλησία για να παρακολουθήσω τον παραδοσιακό εορτασμό της ‘’Τρίτης των Σχολών’’ όπως ονομάζεται, με αφετηρία που χάνεται στον χρόνο.
Πριν το ζήσω δεν θα μπορούσα να κατανοήσω την δυναμική και τον συμβολισμό του συγκεκριμένου δρώμενου. Σ’ αυτή την ιδιαίτερη πασχαλινή πομπή λιτανεύονται πολλές από τις φορητές εικόνες του μητροπολιτικού ναού με την εφέστια εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας να βρίσκεται στην κεφαλή της πομπής. Όλοι οι συμμετέχοντες κρατάνε διαδοχικά και από λίγο τα εικονίσματα για να πάρουν ευλογία. Όλη η τελετουργία μοιάζει πραγματικά με δεύτερη Ανάσταση.
Είναι λάθος ν’ αντιμετωπίσει κάποιος όλο αυτό το γεγονός με όρους στενής θρησκευτικής προσέγγισης. Μιλάμε για μια εαρινή συμφωνία, ένα χαιρετισμό στην ανάσταση της φύσης, στην νίκη του φωτός απέναντι στο σκοτάδι, στην ζέστη που νικάει το χειμωνιάτικο ψύχος, στην μέρα που μεγαλώνει, στην ζωή που εξέρχεται από την χειμέρια νάρκη, στα δέντρα και τα φυτά που ανθίζουν και καρποφορούν.
Από την αρχαιότητα μας έρχεται αυτή η ανθρωπογενής ωδή στην άνοιξη που μ’ αρέσει να την αποκαλώ εαρινή συμφωνία. Στην αρχαία Αθήνα υπήρχε η ανοιξιάτικη γιορτή των Ανθεστηρίων. Σ’ λιγότερο από ένα χρόνο (2021) που η Ελευσίνα (το μεγάλο θρησκευτικό κέντρο της αρχαιότητας) θα γίνει πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης, θα ξανάρθουν στο φως τα Ελευσίνια μυστήρια προς τιμή της Δήμητρας της θεάς της γονιμότητας και της γεωργίας. Η τελετή μύησης περιλάμβανε μια εν ζωή αίσθηση και συμβολική εμπειρία στην μετά τον θάνατο ζωή που ακολουθεί. Τα Ιλίσια πεδία αντιπροσώπευαν με τους τότε θρησκευτικούς όρους τον παράδεισο, και τα Τάρταρα την κόλαση.
Στους καιρούς μας ο επιτάφιος θρήνος της μεγάλης Παρασκευής αλλά και η Πρωτομαγιά (έστω κι αν χρησιμοποιήθηκε συχνά πυκνά για να υπονομεύσει το μήνυμα της αντίστοιχης εργατικής) λειτουργούν σαν κάλεσμα στον κόσμο να πάρει μέρος στην ανοιξιάτικη ανάσταση της φύσης και των … εργατικών αιτημάτων … που κι αυτά συμβολίζονται πολλές φορές μ’ ένα λουλούδι.
Γνώριζα ότι αντίστοιχος εορτασμός συνεχίζεται μέχρι σήμερα στο Άγιο Όρος με την λιτανεία της εικόνας του Άξιον Εστί την Δευτέρα του Πάσχα και των εφέστιων εικόνων των μονών την επόμενη μέρα (Τρίτη της διακαινησίμου) εισάγοντας μ’ αυτό τον τρόπο και την Θεοτόκο στο πασχαλινό πανηγύρι που κρατάει σαράντα μέρες. Δεν πίστευα (μέχρι να το ζήσω) πως μια τέτοια γιορτή που επιζεί σ’ ελάχιστα μέρη στον ελλαδικό χώρο, θα παρέμενε ζωντανή στην Κίμωλο συγκρινόμενη με τόσο ευθέως ανάλογο τρόπο με την αγιορείτικη κληρονομιά και παράδοση.
Το Πάσχα στην Κίμωλο δεν είναι απλά μια γραφικότητα αλλά μια ακολουθία ιστορικών εθίμων και δρώμενων με υψηλό συμβολισμό. Αισθάνομαι και το λέω πως η τοπική κοινωνία πρέπει να τα κωδικοποιήσει και ν’ αναδείξει όλες αυτές τις υπέροχες παραδόσεις όχι με όρους εμπορευματοποιημένου θεάματος αλλά το εντελώς αντίθετο. Ο υπερ-τουρισμός διεθνώς αλλά και σε αρκετούς ελληνικούς προορισμούς προκαλεί κάθε χρόνο φαινόμενα δύσπνοιας ως και ασφυξίας στην ομαλότητα της ζωής πολλών περιοχών. Η ανάδειξη της ταυτότητας ενός τόπου που ζει με τις τουριστικές ροές (ασφυκτιώντας το καλοκαίρι και ερημώνοντας τον χειμώνα) μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά στο πλαίσιο μιας τέτοιας εναλλακτικής αντίληψης και ‘’τουριστικής’’ συμπεριφοράς.
Κλείνοντας προτρέπω όσους βρεθούν για Πάσχα στην Κίμωλο να παρατείνουν την παραμονή τους μέχρι και την Τρίτη της Λαμπρής για να παρακολουθήσουν και να ζήσουν από κοντά αυτή την υπέροχη συμφωνία της άνοιξης, όμορφη σαν τον ομώνυμο πίνακα του μεγάλου ζωγράφου Νικαλάου Γύζη. Πραγματικά αξίζει τον κόπο.
κείμενο: Δημήτρης Βεντούρης (Κονδυλοφόρος)